Turizam je veliki pokretač investicija, kreira nova radna mesta i nove poslovne prilike u destinacijama u kojima se razvija. Grad Požarevac zbog pozicije na kojoj se nalazi, usred plodnog Stiga, poslednjih godina postaje pravi primer za to. Kroz seriju tekstova na portalu „Trag“ prikazaćemo turističku ponudu, koja je velika i raznovrsna i obuhvata kulturne destinacije kao što su muzeji i galerije, zatim duhovne centre u gradu i okolini, kao i manifestacije koje neguju tradicionalni duh.
U centru Požarevca, okruženo parkom u kome je spomenik Milošu Obrenoviću, nalazi se i znamenito „Miloševo zdanje“. Ova zgrada sa Milošem nema veze jer je nije on zidao, ali predanje kaže da je njegova ideja da se ono podigne. To je, zajedno sa nekadašnjom železničkom stanicom u Beogradu, najduža zgrada u celoj nekadašnjoj Jugoslaviji. Duža je i od Narodne skupštine u Beogradu.
Na mestu Zdanja nekada se nalazio konak kneginje Ljubice koji je srušen, posle čega su isušeni baroviti tereni, na mestu gde su danas pijaca i gradski park. Zgrada Okružnog zdanja izgrađena je 1889. godine. Prema pričama starih Požarevljana, na izgradnji su radili italijanski majstori. Fasada je rađena u duhu bečkog akademizma, podsećala je svojim oblikom i pojedinostima na zgrade italijanske renesanse. Ispred zgrade nalazi se lepo uređen park koji je izgrađen nešto kasnije, 1894. godine. Danas je to zgrada Skupštine opštine grada, Gradske uprave i Braničevskog upravnog okruga, a svakako jedan od najlepših primera ondašnjeg graditeljstva. Preživela je prirodne stihije i više požara, ali i dalje prkosi vremenu i izaziva divljenje posetilaca. Ineresantno je da se spomene da je zgrada ove veličine u ono vreme završena za godinu dana. Za više od sto godina svoje istorije, Okružno zdanje je postalo značajan arhitektonski, graditeljski, istorijski i kulturni spomenik grada i šireg područija.
Okružno zdanje kao najreprezentativniji simbol Požarevca, iako je sagrađen još u 19. veku, Skupština republike 1983. godine uvrstila u red kulturnih dobara od velikog značaja za Srbiju.
Zgrada spada u jednu od najlepših, ne samo u Požarevcu, nego i u celoj Srbiji. Kada je sagrađena od nje je bila duža nekoliko metara samo zgrada železničke stanice u Beogradu, a zanimljivo je da je i danas druga najduža stara građevina u Srbiji.
Zvuči neverovatno da je takav objekat mogao da se izgradi za samo dve građevinske sezone, odnosno za nešto više od godinu i po dana. Veliki poznavalac istorije Požarevca, dr Miroljub Manojlović, istakao je da je veličina Okružnog zdanja proistekla iz veličine Požarevačkog okruga, koji je u ondašnjoj Srbiji teritorijalno i po broju stanovnika bio najveći:
– Dogovori za izgradnju Okružne zgrade trajali su skoro 20 godina, radovi su počeli 1888, a završeni 1889. godine. Zdanje je građeno sredstvima prireza ondašnjih opština Požarevačkog okruga u trajanju od pet godina, što je pandan današnjem samodoprinosu. Projekat je, po tvrdnji Dragana Feldića, koji je proučavao istoriju Požarevca, uradio Miler, nemački inženjer koji je radio u Ministarstvu građevina, dok arhitekta Nikola Nestorović misli da je autor projekta Fridrih Gizel, takođe Nemac. Nažalost, projekat je izgubljen najverovatnije tokom Prvog svetskog rata, u vreme kada se povlačila srpska vojska sa arhivom i kada je na stanici u Jagodini jedan vagon bio pogođen od Austrougarske vojske i u njemu je izgorela arhivska građa. Na licitaciji za gradnju zgrade u Požarevcu posao je dobila kompanija iz Ćuprije za nešto manje od milion dinara, ali je ona ubrzo odustala tako da su se posla prihvatili najbogatiji ljudi iz Požarevca, trgovci Petar Petrika Nikolajević i Živko Lazarević, kao i mlinar Milorad Karamarković. Materijal za izgradnju stizao je iz raznih krajeva Dunavom, pa je da bi se transportovao do gradilišta od Dubravice do Požarevca izgrađena železnička pruga uskog koloseka. Za gradnju je korišćen najbolji meterijal, kamen iz Rama, cigla iz Kovina, a za unutrašnje radove pločice i gips naručeni su iz Beča. Zahvaljujući tome nikla je građevina izuzetne lepote i monumentalnih karakteristika. Kada su radovi okončani, graditelji dvojica trgovaca i mlinar, umesto da zarade, bili su dovedeni do bankrotstva, navodi dr Miroljub Manojlović.
Zgrada-načelstva nekada (Foto: spomenicikulture.rs)
Gradski-park-u-Pozarevcu-nekada (Foto: spomenicikulture.rs)
U Okružnom zdanju, koje je namenski građeno za sva okružna nadleštva i Okružni sud, bila je smeštena tadašnja administracija, okružna komanda, pošta i telegraf. Bilo je čak mesta i za tadašnje političke partije radikale, liberale i naprednjake, koji su tu imali svoje kancelarije. Do današnjih dana ostale su očuvane lepo uređene odaje, odnosno svečani saloni. Zapravo to je prostor koji je namenjen za ondašnjeg kralja Aleksandra Obrenovića. Hroničari su zabeležili da je on tu, zajedno sa ocem, bivšim kraljem Milanom, prenoćio prilikom otkrivanja spomenika knezu Milošu 1898. godine. Ovu lepu zgradu, koja i danas zaokuplja pažnju gostiju i Požarevljana, posećivali su i mnogi drugi srpski vladari. Kralj Petar I Karađorđević prenoćio je tu u aprilu 1904. godine, a kasnije dolazio je i njegov sin Aleksandar I. Lepotama ovog zdanja divio se i Josip Broz Tito u maju 1959. godine, ispričao nam je dr Manojlović.
Zdanje Okružnog načelstva podignuto je kao slobodno stojeći objekat i izvedeno je kao razuđena i reprezentativna dvojna kompozicija čije je rešenje zasnovano na renesansnom principu pune simetrije kao osnovnom postulatu lepog. Sastoji se od podruma, prizemlja, sprata i potkrovlja iznad centralnog dela zdanja. Ugaona rešenja složene osnove objekta i njegov arhitektonski raskošno naglašen centralni deo sa nadvišenim mansardnim krovovima, doprinose utisku dvorske arhitekture. Predstavlja prekretnicu u izgradnji javnih građevina u Srbiji tokom 19. veka svojom monumentalnom reprezentativnošću, simetričnim rasporedom masa glavnog i bočnih traktova, jednostavno i funkcionalno organizovanim unutrašnjim prostorom sa slikanim kompozicijama i dekorativnom plastikom.
Likovnost svih fasada se odlikuje bogatom primarnom, sekundarnom i tercijernom dekorativnom plastikom i stilski dosledno primenjenom obradom u duhu neorenesanse i klasicizma uz revnosno poštovanje svih postulata zrelog akademizma.
U enterijeru, posebnu umetničku vrednost imaju površine sa zidnim i dekorativnim slikarstvom. Kompoziciono i tematski izdvaja se predstava „Takovski ustanak“na plafonu svečanog salona, dok je na svodu stepenišnog prostora naslikan kraljevski grb dinastije Obrenović iz 1882. godine sa devizom Tempus est meum jus. Specifičnost zdanja predstavljaju i umetnički oslikani prostori posebne namene – salon i privatne odaje namenjene članovima dinastije Obrenović, kao i umetnički obrađeni delovi opreme enterijera – stepenišne ograde, lusteri, rukohvati, elementi od kovanog gvožđa i površine koje su obrađene posebnim tehnikama.
Ispred Okružnog zdanja je i gradski park, podignut samo nekoliko godina posle gradnje ovog monumentalnog objekta, sa Spomenikom knezu Milošu koji je u Parizu uradio poznati vajar iz Požarevca Đorđe Jovanović. Tako je Okružno zdanje, sa parkom i Spomenikom knezu Milošu, postalo simbol Požarevca i čitavog Braničevskog okruga koje posećuju brojni turisti.
– Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta „U čast Požarevca i Ljubičevca“, koji sufinansira za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja na teritoriji Grada Požarevca u 2023. godini
– Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
Izvor: Trag.rs
Foto: Trag.rs