Krajem šestog i početkom petog milenijuma pre naše ere, na prostoru starčevačke kulture, ili šire posmatrana Starčevo – Kriš – Kereš kompleksa, dolazi do revolucionarne promene u materijalnoj i duhovnoj kulturi, koja je rezultirala nastankom vinčanske civilizacije. Ona će zauzimati jedan veliki prostor od Skopske kotline na jugu do Budimpešte na severu, i od reke Bosne na zapadu do reke Isker u Bugarskoj i reke Olt u Rumuniji na istoku. Ovu kulturu karakterišu stalna naselja koja mogu biti površine od jednog do deset hektara, a izuzetno i do sto hektara. Najznačajniji lokaliteti u Srbiji su Vinča kod Beograda, Pločnik kod Prokuplja, Potporanj kod Vršca, Gomolava kod Rume, Benska Bara u Šapcu, Lađarište kod Vrnjačke Banje i mnoga druga. Na području Braničeva do sada je registrovano dvadesetak naselja ovog perioda: Orašje u Dubravici, Lugovi u Drmnu, Toplik u Malom Crniću, Selište u Kostolcu, Česma u Poljani, Konjušica u Viteževu, Selište, Zbegovište i Lipe u Oreškovici, Pazarište u Lopušniku i druga.
Najznačajniji lokalitet su Belovode u Velikom Laolu kod Petrovca na Mlavi, kako je i navedeno u jednom od stručnih radova arheologa Narodnog muzeja Požarevac, Dragana Jacanovića. U toku realizacije ovog medijskog projekta na portalu „Trag“ predstavićemo ovaj lokalitet.
Metalurgija
Naselje „Belovode” formirano je početkom vinčanske civilizacije i trajalo je sve do kraja njene Gradačke faze, kada je nastradalo u požaru. Na prostoru južnog sektora pronađeni su tragovi kratkotrajnog naselja kostolačke kulture mlađeg eneolita.
Pored uobičajene vinčanske ekonomike, bazirane na zemljoradnji i stočarstvu, prikupljeno je više stotina arheometalurških uzoraka (malahit, azurit, bakar), koji ukazuju na jaku metaluršku komponentu vinčanske civilizacije. Metalurška delatnost je potvrđena od najranije faze formiranja ovog naselja. Upoređujući podatke sa „Belovoda”, sa rezultatima istraživanja drugih vinčanskih naselja (Pločnik, Divostin, Selevac, Gornja Tuzla, Benska Bara i drugi) zaključeno je da vinčanska civilizacija poznaje metalurgiju bakra od samog svog nastajanja. O tome, između ostalog, svedoči nalaz kamenog rudarskog bata, keramičkog kalupa za bakarno dleto, koji su nađeni na samom naselju. Oko 3,5 kilometara jugoistočno od „Belovoda”, na lokalitetima „Oborište” i „Plandište”, nađene su dve krstaste bakarne sekire.
Prirodna ležišta karbonatnih ruda bakra, malahita i azurita, nalaze se u dolini reke Reškovice i vulkanskoj kupi Sumorovca, na severnim ograncima Homoljskih planina, na udaljenosti od 12 do 15 kilometara jugoistočno od „Belovoda”. Nešto bliže, oko 10 kilometara južno, nalazi se „Ždrelo Braničevsko” (Gornjačka klisura), gde reka Mlava izlazi iz Homoljskog planinskog masiva u pitomu oblast Mlavu. „Ždrelo Braničevsko” je veoma bogato kvalitetnim mineralnim sirovinama, kako u njihovim primarnim ležištima, tako i u sekundarnim rečnim nanosima.
Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta „Neolitsko naselje „Belovode“, koji sufinansira Opštinsko veće opštine Petrovac na Mlavi po osnovu Konkursa o sufinansiranju projekata kojima se ostvaruje javni interes u oblasti javnog informisanja u 2019. godini.
– Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.