Od izuzetnog značaja je da se istorija reke Pek i tradicionalni načini ispiranja zlata sačuvaju od zaborava i turistički promovišu, ne samo u okviru manifestacije Homljski potivi, već i kroz korišćenje modernih tehnologija, kako bi svako ko želi da krene u nezaboravnu avanturu mogao da se oproba u ulozi strasnog tragača za zlatom. Ovo turističko blago je, ne samo za opštinu Kučevo, već i za Srbiju izuzetno značajno. Zato i želimo da kroz projekat na portalu „Trag“ podstaknemo što veći broj ljudi da poseti opštinu Kučevo, reku Pek, Zvižd i Homolje.
„Blagojev kamen“ je nekadašnji rudnik zlata u Istočnoj Srbiji, koji je osnovan 1902. a neaktivan od 1961. godine. Zanimljivo je reći da se nalazi na nadmorskoj visini od 252 metra.
Naime, interesovanje za zlatom i njegova proizvodnja na ovom području datira još iz perioda Rimljana, koji su prepirajući rečne nanose i delove kvarcnih žica blizu površine, ostavljali tragove koji se i dan danas mogu naći na ovom području. To su gomile prepranog šljunkovitog materijala u dolini Peka i njegovih pritoka i stari zarušeni rudarski radovi kojima su kvarcne žice otkopavane do najviše 30-ak metara. Eksploatacija zlata iz nanosa peka i njegovih pritoka vršilo je i lokalno stanovništvo, jer su se ovde često mogle naći „samorotke“ zlata od po nekoliko grama.
Prvi pisani dokument o ispiranju zlata u Peku potiče od barona Herdera, koji je na poziv kneza Miloša Obrenovića došao u Srbiju 1835. godine da bi obišao rudonosne krajeve. Zlato u nanosima Peka prvi je istraživao jedan od pionira srpskog rudarstva Feliks Hofman, koji je proučavao ležišta mineralnih sirovina u istočnoj Srbiji i prikupljao njihove uzorke za parisku izložbu 1888. godine.
Prvo društvo za istraživanje i eksploataciju zlata u nanosima Peka osnovano je krajem prošlog veka, a prvi ozbiljniji radovi na istraživanju zlata započeli su 1902. godine pošto je teren ustupljen jednoj engleskoj kompaniji. Na osnovu nekih rudarskih izveštaja smatra se da je za vreme petnaestogodišnje proizvodnje zlata u periodu od 1904. do 1918. (najpre sa jednim, a kasnije sa četiri bagera) proizvedeno oko 3.000 kilograma zlata. Posle Prvog svetskog rata proizvodnja je prekinuta.
Istraživanja i eksploatacija zlata u nanosima Peka su 1933. godine, kada je aluvijalne ravni Peka uzeo u zakup Kralj Aleksandar Karađorđević. Proizvodnja je trajala sve do početka Drugog svetskog rata, kada je bager onesposobljen, ponovo je pušten u rad 1948. godine, a već 1952. godine definitivno je obustavljen rad bagera.
O rudniku stručnjaci tog vremena govorili su da je najveći deo jugoslovenske proizvodnje zlata potiče iz istočne Srbije, gde se ono dobija u toku prerade rude bakra. Pored zlatonosnih ruda bakra tereni istočne Srbije veoma su potencijalni i u pogledu primarnih i sekundarnih ležišta zlata. Kao najperspektivnije može se izdvojiti područje Blagojevog kamena, gde se u proteklih stotinak godina odvijala značajna proizvodnja zlata. Zlatonosna zona zahvata područje od Dunava na severu do Debelog luga na jugu, dužine oko 25 i širine 5-6 kilometara. Kvarcne žice u širem području Blagojevog kamena lokalizovane su u starim gornjeproterozojiskim i starijepaleozojiskim formacijama, koje su usled regionalnog metamorfizma i višestrukih tektonskih deformacija dobile veoma složenu građu.
Veoma složena morfologija kvarcnih žica u području Blagojevog kamena, neravnomerna distribucija zlata i drugih pretaćih elemenata, kao i relativno male rezerve bili su neki od razloga za povremene prekide proizvodnje i istraživanja zlata. Na prestanak interesovanja za dalja istraživanja na ovim terenima uticala je svakako i nagla izgradnja velikih proizvodnih i prerađivačkih kapaciteta u Boru i Majdanpeku, čija se godišnja proizvodnja zlata može porediti sa celokupnom dosadašnjom proizvodnjom zlata u Blagojevom kamenu. Dugi niz godina po zatvaranju rudnika smatralo se da su rezerve zlata na ovom području iscrpljene, bez većih izgleda za pronalaženje novih. Budući da je u blizini rudnika istoimeno selo, a da je priroda i dalje netaknuta, kako i dalje nema eksploatacije ovog rudnog blaga. Mišljenja su podeljena, a makar ono što stručnjaci nakon dodatnih ispitivanja u prošlom veku kažu, da mesta za nova istraživanja ima. Međutim, divna priroda i mir koje ovo selo nosi, ali i okruženje Homoljskih planina zove na odmor i „punjenje baterija“ od svakodnevnog užurbanog života.
– Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta „Zlatonosni Pek izazov ili nezaboravna avantura“, koji sufinansira Predsednik opštine Kučevo po osnovu Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja na teritoriji opštine Kučevo u 2021. godini.
– Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
Izvor: Trag
Foto: Youtube / Screenshot