Od izuzetnog značaja je da se istorija reke Pek i tradicionalni načini ispiranja zlata sačuvaju od zaborava i turistički promovišu, ne samo u okviru manifestacije Homljski potivi, već i kroz korišćenje modernih tehnologija, kako bi svako ko želi da krene u nezaboravnu avanturu mogao da se oproba u ulozi strasnog tragača za zlatom. Ovo turističko blago je, ne samo za opštinu Kučevo, već i za Srbiju izuzetno značajno. Zato i želimo da kroz projekat na portalu „Trag“ podstaknemo što veći broj ljudi da poseti opštinu Kučevo, reku Pek, Zvižd i Homolje.
Knjigu „Zlatno runo u dolini Peka“ Petar Anđelković je posvetio svojim najbližima, a prikazani su značajni objekti iz njegovog života, kao što je škola, crkva u kojoj je kršten…
– Knjiga počinje mitovima i legendama iz kučevačkog kraja, a onda kreće zvanična istorija zavičaja, naravno od Braničeva, kaže Anđelković i nastavlja: – Ono što je značajno je da sam u knjizi opisao period od praistorije do 20. veka, završno sa Drugim svetskim ratom, iako mi je prvobitna namera bila da je napišem do 19. veka. Na insistiranje moje ćerke Jelene ipak odlučio da je ovako uradim, da ne ostane kao „nedovršena misao“. Čak sam uspeo da pronađem i veliki broj istorijskih dokumenata baš iz tog perioda, ali sam i produžio rad na knjizi za oko godinu dana.
– I kreće knjiga, priča o Zviždu, Bogu vetrova, oluja, kiša, koji je pandan grčkom bogu Eolu. Na početku govorim o Kučevu, koje se od 1832. godine zvalo Gornja Kruševica, po naredbi Miloša Obrenovića sve do 1886. godine. Nakon toga promenjeno je ime u Kučevo, ime koje i danas nosi. Šta je zapravo Kučevo? Stanovnici su želeli da se sačuva ime jedne vrlo važne oblasti. Kučevo je oblast od Velike Morave, preko Avale, sve do Kosmaja. Cela ova oblast je u pojedinim istorijskim periodima bila rudarska. Kučevo se u narodnim pesmama pominje kao oblast kojom upravlja vojvoda Radič Postupovič.
Onda nas je Petar svojom pričom vratio u praistoriju:
– Ovaj kraj Zvižda i Peka je prebogat i u bliskoj je vezi sa Belovodama kod Petrovca, Lepenskim Virom kod Donjeg Milanovca, kao i kocofenom, odnosno kostolačkom kulturom. Plemena i narodi u tom periodu se susretali i komunicirali i taj period je u Zviždu i Peku veoma značajan, pre svega zbog konfiguracije terena. Ovo je pre svega brdsko-planinski predeo, u kome se nalazi veliki broj pećina, pre svega Dubočka pećina, koja je dugi niz godina naseljena, kao i „Kamenička pećina“ koja je impresivna. Ono što je takođe značajno je što postoji puno nalazišta iz tog kostolačkog kocofenog perioda (3. vek pre nove ere) i interesantno je takođe reći da su sve do pojave gvozdenog doba (između 1000. i 800. godine) ovi krajevi bili vrlo naseljeni i korišćeni za rudarsku eksploataciju. Ovde su takođe zastupljene i Starčevačka kultura, Belovode, kao i Dubovačko-žutobrdska kultura-prostor od izlaska iz Đerdapske klisure i Golubačke tvrđave prema Ušću, Vincima i na gore.. Dubovačko-žutobrdsku kulturu je pre svih istraživao dr Miloje Vasić, koji je iz Požežena i pronađeno je puno materijalnih ostataka, pre svega u keramici, a pravii su i poseban ukras–„Dunavska školjka“. Zanimljivo je da je u mirnodopskim uslovima narod sa tog područja naselio Apeninsko poluostrvo i preneo način prerade rude. Na ovom području su pronađene i velike kalcificirane kosti koje su pripadale raznim vrstama životinja – jelena, bizona, koje su stare više od 250 hiljada godina. U knjizi je prikazan i izgled praistorijskih naselja u kojima je živelo po nekoliko porodica ili jedno pleme.
– Braničevski kraj u antičko doba bio je vrlo značajan. Na tlu Srbije rođeno je 18 careva, neki tribalskog porekla, a od nekih, prema nekim izvorima, čak loza Nemanjića vodi poreklo. Najveći gradovi koji nastaju na području Srbije su Nais, Sirmium, Singidunum, Viminacium. Ono što je nama najbliže, a u pitanju je teritorija Braničevskog okruga, je Viminacium, koji je nastao kao Rimski logor, da bi kasnije prerastao u glavni grad Gornje Mezije, u kome su boravila čak tri cara. U tom periodu su u ovoj okolini nastali još neki antički gradovi, kao što su Margum, Pinkum (Veliko Gradište), Kupe (Golubac). Najveća luka na Dunavu, koja je vodila i ka Rimu i ka Konstantinopolju, u to vreme bila je Pinkum i tu se sve slivalo, a posebno rude. Jedan od najznačajnih centara u antičko doba u okolini Zvižda i Peka bio je Muduskum. Bio je najverovatnije administrativni centar ili legijski logor i prostirao se na prostoru od izlaska iz klisure do ušća Kučajske reke. Na tom prostoru je pronađeno puno keramike, bronzanog novca, jedna prelepa kameja…
– Stižemo do Kučajne (Starozlatije) koja je bila čisto rudarsko i vrlo značajno mesto, jer je ovo bio čisto rudarski kraj. Zanimljivo je da su Rimljani bili praktični i rudnike su kopali levkasto, tako da su na jednoj strani ostavljali izlaz, a brže su i bezbednije (nisu mogle da se obruše stene) dolazili do rude. Kelti su doneli pravi način prerade rude, posebno gvožđa, na ovom području i prvi put koriste kreč za oplemenjivanje gvožđa. U 5. veku ove krajeve napada najpre Atila, a zatim i Avari, tako da su skoro sva antička naselja krajem tog veka uništena. U tom veku je i antičko Kučevo skoro nestalo, pa se seli na jedan drugi prostor koji se zove Gaj ili Posušavci. Najveći metalurški centar i jedini arheološki lokalitet koji je do kraja istražen i konzerviran na ovom području je Kraku Lu Jordan. Sa svih strana sveta ruda zlata je tu dovožena.
– Ono što je posebno važno za Srednji vek je da rudarenje u Zviždu i Peku nastavljeno i u vreme Nemanjića i u vreme cara Lazara. Značajan deo srednjovekovne istorije je i dolazak Sasa u ove krajeve. Oni su doneli svoj rudarski kodeks, koji podazumeva da sami određuju gde će i šta kopati. Car Dušan je doneo zakonik u kome piše da ne mogu samo da seku šume gde oni žele, već gde im se odredi. Delimično je u Kučajni kovan i srebrni novac knez Lazara. Srbija je 1459. konačno pala pod tursku vlast padom Smedereva i onda su 1467. Turci izvršili konačan popis stanovništva, da bi znali koliki porez da naplate, a tada se između ostalog u Kučajni prvi put kovao, ali i nikada više van Carigrada, turski novac, ali opet za isplatu lokalnih rudara. Turci su veoma poštovali rudare, kovače i sve ostale koji su tu radili bez obzira koje su vere oni bili. U knjizi sam takođe opisao i veliki broj srednjovekovnih crkava u ovom kraju, a jedna od naznačajnijih je bila u Kaoni čiji su temelji bili sačuvani sve do 1946. godine, kada je tu izgrađena Fabrika kreča. U istom periodu je izgrađen i manastir Vavedenje Presvete Bogorodice u blizini Kučeva, koji je nekoliko puta paljen i rušen. Zanimljivo je da je oltar ovog manastira bio okrenut ka severu zbog bezbednosti, jer je severni zid bio oslonjen na pećinu koja izlazi u samo brdo.
– Prvi srpski ustanak je značajan jer je priličan broj knezova odavde učestvovao, kao i Drugi ustanak. Oslobađanje Požarevca je išlo teško jer su se Turci držali sve dok Miloš nije došao iz Kragujevca. Obesni Turci su krenuli da prave zulum u selima prema Petrovcu paleći sve pred sobom i u toku noći se zadržali u selu Ranovac. Sve vreme sa oko hiljadu ljudi njih prati vojvoda Strelja koji je bio negde kod Male Krsne Karađorđev vojvoda, neznajući da je vojvoda Zdravković takođe sa sličnom grupom ljudi kod Ćuprije. Ove dve grupe su se ujedninile i ubile sve Turke, što je bila jedna od prekretnica za oslobađanje Požarevca.
– U knjizi je zabeleženo i učešće velikog broja ljudi iz ovog kraja u Prvom i Drugom balkanskom ratu, Prvom svetskom ratu. Ukupno je sa teritorije opštine Kučevo u svim ovim ratovima poginulo ukupno 2663 boraca, što je značilo dvojica mladih ljudi ne starijih od 30 godina iz svake kuće. Za period Drugog svetskog rata zanimljivo je istaći da je Veljko Dugošević sa suprugom poslat iz Vojvodine po zadatku da ovde podigne ustanak. To je bila radnička omladina, mladi i neobrazovani ljudi željni neke „pravde“. Ljudi koji su bili na čelu tih pokreta su naređivali da se pale arhive, što je značilo paljenje sopstvene istorije, završio je priču Petar Anđelković.
U knjizi „Zlatno runo u dolini Peka“ nalazi se oko 1100 ilustracija, a vie od 700 su Petrove autorske, originalne. Neobična knjiga vizuelno će oduševiti svakoga ko je vidi, a njen sadržaj ima nemerljiv značaj za istoriju i kulturu kučevačkog kraja, ali i Braničevskog okruga u celini.
– Ovaj tekst nastao je u sklopu projekta „Златоносни Пек изазов или незаборавна авантура“, koji sufinansira Predsednik opštine Kučevo po osnovu Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja iz oblasti javnog informisanja na teritoriji opštine Kučevo u 2021. godini.
– Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
Izvor: Trag
Foto: Trag